Trách nhiệm của công chứng viên khi công chứng văn bản từ chối nhận di sản
Trong quá trình thực hiện thủ tục thừa kế, việc lập và công chứng văn bản từ chối nhận di sản là bước quan trọng để đảm bảo tính pháp lý của việc từ chối. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ vai trò và trách nhiệm của công chứng viên khi từ chối nhận di sản. Công chứng viên không chỉ là người chứng nhận hình thức, mà còn chịu trách nhiệm kiểm tra, xác minh tính hợp pháp, tự nguyện và trung thực của người lập văn bản. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết các nghĩa vụ, giới hạn và trách nhiệm pháp lý của công chứng viên trong trường hợp này.
>>> Xem thêm: Mua bán đất nhưng chưa sang tên, nên xử lý tại văn phòng công chứngthế nào?
Căn cứ pháp lý quy định trách nhiệm của công chứng viên
Trách nhiệm của công chứng viên được xác định trong nhiều văn bản pháp luật, bao gồm:
“Luật Công chứng 2014” (đặc biệt là các điều 17, 61, 62 về quyền và nghĩa vụ của công chứng viên, cũng như trách nhiệm khi công chứng sai quy định).
“Bộ luật Dân sự 2015” (Điều 620, quy định người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản).
Các văn bản hướng dẫn thi hành như Nghị định 29/2015/NĐ-CP và Thông tư 01/2021/TT-BTP.
Căn cứ vào đó, công chứng viên có trách nhiệm kiểm tra, đánh giá toàn diện trước khi chứng nhận văn bản từ chối nhận di sản.
Kiểm tra năng lực hành vi và tư cách của người lập văn bản
Một trong những trách nhiệm quan trọng nhất của công chứng viên là xác định người lập văn bản có đủ năng lực hành vi dân sự và đang hoàn toàn tự nguyện khi lập văn bản. Cụ thể:
Đối với người thành niên, công chứng viên phải kiểm tra giấy tờ tùy thân (CCCD/CMND, hộ chiếu) để đảm bảo người lập là chính chủ và không bị hạn chế năng lực hành vi.
Nếu là người được đại diện, ví dụ người chưa thành niên hoặc mất năng lực hành vi dân sự, công chứng viên phải xác minh tính hợp pháp của việc đại diện (giấy giám hộ, quyết định của Tòa án).
Nếu phát hiện dấu hiệu ép buộc, đe dọa, lợi dụng thì công chứng viên có quyền từ chối công chứng và báo cáo lên cơ quan có thẩm quyền.
Xác minh nội dung và tính hợp pháp của văn bản từ chối nhận di sản
Công chứng viên phải bảo đảm rằng:
Nội dung văn bản phù hợp quy định pháp luật, không trái đạo đức xã hội.
Người lập văn bản hiểu rõ hệ quả pháp lý của việc từ chối di sản, như mất quyền yêu cầu chia thừa kế hoặc không được hưởng phần di sản đã từ chối.
Di sản được xác định rõ ràng (đất đai, tiền gửi ngân hàng, tài sản khác…) và thuộc quyền thừa kế hợp pháp của người lập văn bản.
Thời điểm lập văn bản nằm trong thời hạn 6 tháng kể từ ngày mở thừa kế theo quy định tại “Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015”.
Nếu văn bản có dấu hiệu tranh chấp thừa kế hoặc đang bị khiếu nại, công chứng viên cần tạm dừng công chứng cho đến khi có kết quả giải quyết.
>>> Xem thêm: Khi nào bạn cần đếndịch vụ sổ đỏ để tránh rủi ro pháp lý?
Giải thích quyền, nghĩa vụ và hậu quả pháp lý cho người lập văn bản
Theo “Điều 61 Luật Công chứng 2014”, công chứng viên có trách nhiệm giải thích rõ cho người lập văn bản về:
Quyền được nhận hoặc từ chối di sản.
Hậu quả pháp lý sau khi văn bản được công chứng (không thể rút lại trừ khi có sự đồng ý của các bên liên quan hoặc phán quyết của Tòa án).
Nghĩa vụ thuế, phí liên quan (nếu có).
Điều này giúp người dân thực hiện quyền thừa kế một cách sáng suốt và giảm thiểu nguy cơ tranh chấp sau này.
Chịu trách nhiệm pháp lý nếu công chứng sai quy định
Nếu công chứng viên vi phạm quy định khi chứng nhận văn bản từ chối nhận di sản, họ có thể phải chịu:
Trách nhiệm kỷ luật: bị cảnh cáo, tạm đình chỉ hành nghề hoặc thu hồi thẻ công chứng viên.
Trách nhiệm dân sự: bồi thường thiệt hại cho người bị ảnh hưởng do lỗi công chứng sai.
Trách nhiệm hình sự: trong trường hợp công chứng viên cố ý làm sai lệch hồ sơ, giả mạo chữ ký hoặc thông đồng gây thiệt hại nghiêm trọng.
Ví dụ: nếu công chứng viên chứng nhận văn bản của người đã mất năng lực hành vi mà không có người đại diện hợp pháp, văn bản sẽ bị vô hiệu, và công chứng viên có thể bị xử lý trách nhiệm nghề nghiệp.
Lưu trữ hồ sơ và bảo mật thông tin
Sau khi công chứng, công chứng viên phải thực hiện:
Lưu trữ bản chính, bản sao và các tài liệu liên quan trong sổ công chứng theo thời hạn quy định (ít nhất 20 năm).
Tuyệt đối giữ bí mật thông tin cá nhân và nội dung văn bản của người yêu cầu công chứng, trừ khi có yêu cầu bằng văn bản từ cơ quan có thẩm quyền.
Kết luận
Trách nhiệm của công chứng viên trong quá trình công chứng văn bản từ chối nhận di sản không chỉ dừng lại ở việc xác nhận chữ ký, mà còn là bảo đảm tính hợp pháp, minh bạch và tự nguyện của giao dịch. Người dân khi thực hiện thủ tục này nên lựa chọn tổ chức hành nghề công chứng uy tín, có công chứng viên giàu kinh nghiệm để tránh rủi ro pháp lý. Hiểu rõ trách nhiệm công chứng viên khi từ chối nhận di sản cũng giúp người lập văn bản an tâm hơn về giá trị pháp lý của hồ sơ thừa kế.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
