Theo quy định của pháp luật, một người muốn lập di chúc hợp pháp thì bắt buộc phải đủ năng lực hành vi dân sự, tức là có khả năng nhận thức và làm chủ hành vi tại thời điểm lập di chúc.
📖 Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015 quy định: “Di chúc hợp pháp là di chúc của người minh mẫn, sáng suốt, không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép…”
👉 Vì vậy, nếu người bị tâm thần không minh mẫn, thì di chúc họ lập ra sẽ không có giá trị pháp lý.
⚖️ Căn cứ pháp lý về việc người tâm thần lập di chúc
Các quy định quan trọng:
Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015 – Mất năng lực hành vi dân sự: “Người mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ hành vi của mình… có thể bị Tòa án tuyên mất năng lực hành vi dân sự.”
Điều 630 BLDS 2015 – Điều kiện hợp pháp của di chúc.
Điều 645 BLDS 2015 – Quy định về việc sửa đổi, thay thế, hủy bỏ di chúc.
🧐 Trường hợp người tâm thần lập di chúc – Có được công nhận không?
H3: ✅ Trường hợp 1: Người tâm thần nhưng vẫn minh mẫn tại thời điểm lập di chúc
➡️ Nếu người mắc bệnh tâm thần chưa bị Tòa án tuyên mất năng lực hành vi dân sự, và tại thời điểm lập di chúc họ minh mẫn, nhận thức đầy đủ, thì di chúc vẫn có giá trị pháp lý.
📌 Trong trường hợp này, để đảm bảo tính hợp pháp:
Nên lập di chúc có công chứng hoặc người làm chứng độc lập;
Có thể yêu cầu giấy xác nhận y tế chứng minh người lập di chúc đủ năng lực hành vi tại thời điểm đó.
>>> Xem thêm: 5 lưu ý quan trọng khi làm hợp đồng mua bán tại văn phòng công chứng
❌ Trường hợp 2: Người đã bị tuyên mất năng lực hành vi dân sự
➡️ Nếu người lập di chúc đã bị Tòa án tuyên là mất năng lực hành vi dân sự, thì mọi giao dịch, kể cả lập di chúc, đều không có giá trị.
📚 Ví dụ thực tế: Tranh chấp di chúc của người mắc bệnh tâm thần
Ông H (80 tuổi) mắc bệnh sa sút trí tuệ, nhưng chưa bị tuyên mất năng lực hành vi. Ông lập di chúc để lại tài sản cho cháu trai, có sự chứng kiến của công chứng viên và bác sĩ bệnh viện xác nhận ông tỉnh táo. Sau khi ông H mất, các con ông khởi kiện yêu cầu hủy di chúc với lý do ông bị bệnh tâm thần. Tuy nhiên, Tòa án xác định tại thời điểm lập di chúc, ông H minh mẫn, nhận thức rõ, và di chúc có công chứng hợp lệ, nên vẫn được công nhận là có giá trị pháp lý.
📋 Cách đảm bảo tính pháp lý khi người có vấn đề tâm thần muốn lập di chúc
🩺 1. Có giấy xác nhận tình trạng minh mẫn từ bác sĩ
➡️ Đặc biệt nếu người lập di chúc có tiền sử bệnh tâm thần, cần có giấy chứng nhận y tế xác định tại thời điểm đó đủ khả năng nhận thức và làm chủ hành vi.
🧾 2. Lập di chúc có công chứng hoặc người làm chứng độc lập
Nên mời công chứng viên đến tận nơi (nhà riêng hoặc bệnh viện);
Có người làm chứng không có quyền hưởng di sản để tăng độ tin cậy;
Có thể ghi âm, ghi hình khi lập di chúc (nếu cần thiết).
⚠️ Lưu ý khi xử lý di chúc có yếu tố tâm thần
Không nên vội vàng tuyên bố di chúc vô hiệu nếu chỉ dựa vào bệnh án;
Cần đánh giá trạng thái tâm thần tại thời điểm lập di chúc, không phải thời điểm khác;
Có thể yêu cầu giám định pháp y tâm thần trong quá trình tố tụng.
>>> Xem thêm: Làm sổ đỏ hết bao nhiêu tiền cho đất nông nghiệp? Câu chuyện thực tế từ một gia đình vừa hoàn tất thủ tục
Kết luận: Di chúc của người bị tâm thần – Có thể hợp pháp nếu lập đúng lúc
Tóm lại, người tâm thần lập di chúc chỉ được công nhận khi:
Họ không bị tuyên mất năng lực hành vi dân sự, và
Tại thời điểm lập di chúc, người đó đang minh mẫn, sáng suốt, không bị ép buộc, cưỡng chế.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
