Những trường hợp không cần công chứng văn bản từ chối nhận di sản
Trong đa số các trường hợp, việc từ chối nhận di sản thừa kế phải được lập thành văn bản và công chứng hoặc chứng thực hợp lệ để có giá trị pháp lý. Tuy nhiên, pháp luật Việt Nam cũng ghi nhận một số trường hợp ngoại lệ, người thừa kế không cần công chứng văn bản từ chối nhận di sản mà vẫn được xem là hợp pháp. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết các trường hợp này, căn cứ pháp lý cụ thể và hướng xử lý để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người thừa kế.
Theo Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015, người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản của mình với người khác. Việc từ chối này phải được lập thành văn bản và được công chứng, chứng thực theo quy định của pháp luật.
Tuy nhiên, tùy vào tính chất của di sản và thủ tục phân chia thừa kế, một số trường hợp có thể không cần công chứng mà chỉ cần thể hiện ý chí rõ ràng, minh bạch của người thừa kế.
Các trường hợp không cần công chứng văn bản từ chối nhận di sản
Từ chối nhận di sản trong phạm vi nội bộ gia đình, không có tranh chấp
Nếu di sản được chia trong phạm vi nội bộ gia đình, các bên đều thống nhất ý chí, không xảy ra tranh chấp, người từ chối chỉ cần lập văn bản có chữ ký của các bên liên quan, không bắt buộc công chứng. Ví dụ: Trong trường hợp di sản chỉ là tài sản nhỏ, các anh chị em thống nhất để một người thừa kế nhận toàn bộ, các bên ký xác nhận với nhau, không cần công chứng vẫn có giá trị thỏa thuận dân sự.
Tuy nhiên, cần lưu ý: văn bản này chỉ có giá trị nội bộ, không được cơ quan nhà nước công nhận khi thực hiện các thủ tục hành chính như sang tên sổ đỏ, rút tiền ngân hàng, hay khai nhận di sản chính thức.
Khi người thừa kế từ chối bằng lời nói tại tòa án
Trường hợp có tranh chấp thừa kế được đưa ra tòa án giải quyết, người thừa kế có thể thể hiện ý chí từ chối nhận di sản trực tiếp tại phiên tòa. Theo quy định tại Điều 91 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, lời khai, trình bày tại tòa án được ghi nhận trong biên bản phiên tòa và có giá trị pháp lý tương đương văn bản công chứng, nếu thể hiện rõ ý chí tự nguyện của người thừa kế.
Như vậy, trong trường hợp này, không cần lập và công chứng văn bản riêng – ý chí từ chối đã được tòa án ghi nhận chính thức trong hồ sơ vụ án.
Khi di sản không phải là tài sản đăng ký quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng
Nếu di sản chỉ là vật dụng, tài sản nhỏ lẻ, không cần đăng ký quyền sở hữu (ví dụ: đồ vật, tiền mặt, trang sức…), người thừa kế có thể từ chối miệng hoặc bằng văn bản không công chứng mà vẫn được chấp nhận. Lý do là pháp luật không bắt buộc công chứng đối với giao dịch không liên quan đến tài sản phải đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng.
Tuy nhiên, để tránh tranh chấp về sau, người từ chối nên ghi nhận ý chí bằng văn bản (dù không công chứng) và có người làm chứng.
>>> Xem thêm: Phí công chứng cho hợp đồng bất động sản: Lý do tại sao có sự chênh lệch giữa các văn phòng công chứng
Khi người thừa kế không tham gia thủ tục khai nhận di sản
Một trường hợp thực tế khác là khi người thừa kế không tham gia vào thủ tục khai nhận di sản, cơ quan công chứng có thể coi đó là biểu hiện của việc từ chối nhận di sản. Theo hướng dẫn nghiệp vụ công chứng, nếu người thừa kế được thông báo hợp lệ nhưng không có mặt, không ủy quyền, không phản hồi, thì phần di sản của họ sẽ được xử lý theo sự đồng thuận của những người còn lại, mà không cần văn bản từ chối riêng.
Lưu ý khi áp dụng các trường hợp không cần công chứng văn bản từ chối nhận di sản
Dù không bắt buộc công chứng, người thừa kế vẫn nên thể hiện ý chí rõ ràng, tự nguyện, có chứng cứ xác thực (bằng văn bản, tin nhắn, email, lời khai tại tòa…).
Nếu sau này phát sinh tranh chấp, việc không có công chứng sẽ gây khó khăn trong chứng minh ý chí thực sự của người từ chối.
Đối với tài sản có đăng ký như đất đai, xe ô tô, cổ phần, tiền gửi ngân hàng, thì bắt buộc phải có văn bản công chứng hoặc chứng thực, nếu không sẽ không được cơ quan có thẩm quyền chấp nhận.
Không phải mọi trường hợp từ chối nhận di sản đều bắt buộc phải công chứng. Trong những trường hợp không cần công chứng từ chối nhận di sản như thỏa thuận nội bộ, lời khai tại tòa án, di sản không đăng ký quyền sở hữu hoặc người thừa kế không tham gia thủ tục khai nhận – việc từ chối vẫn có thể được công nhận hợp pháp. Tuy nhiên, người thừa kế nên ghi nhận rõ ràng ý chí để tránh tranh chấp, và nên công chứng trong các giao dịch liên quan đến tài sản lớn hoặc phức tạp.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
