Trong thực tiễn giao dịch dân sự, các trường hợp giao dịch giả tạo xuất hiện ngày càng nhiều, đặc biệt khi các bên muốn che giấu một giao dịch khác hoặc trốn tránh nghĩa vụ. Loại giao dịch này tiềm ẩn rủi ro lớn vì có thể bị Tòa án tuyên vô hiệu, kéo theo hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Người tham gia giao dịch thường không hiểu rõ cách nhận diện và xử lý khi tranh chấp phát sinh. Bài viết sau phân tích cơ sở pháp lý, dấu hiệu nhận biết và hướng giải quyết khi giao dịch bị cho là giả tạo.

>>> Xem thêm: Mua bán đất nhưng chưa sang tên, nên xử lý tại văn phòng công chứng thế nào?

1. Giao dịch giả tạo là gì?

Theo “Điều 124 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch giả tạo là giao dịch được xác lập nhằm che giấu một giao dịch khác hoặc nhằm trốn tránh nghĩa vụ với người thứ ba. Đây là hành vi cố ý làm cho hình thức giao dịch thể hiện khác với bản chất thật sự mà các bên hướng đến.

Ví dụ:

• Ký hợp đồng mua bán nhưng thực chất là hợp đồng cho vay để tránh lãi suất.

• Thỏa thuận tặng cho tài sản nhằm tránh bị kê biên thi hành án.

• Chuyển nhượng đất với giá thấp hơn nhiều so với thực tế để giảm thuế.

>>> Xem thêm: Tại sao công chứng nhà đất lại quan trọng hơn bạn nghĩ?

2. Khi nào giao dịch giả tạo bị tuyên vô hiệu?

Theo pháp luật dân sự, một giao dịch bị coi là giả tạo khi có đủ các yếu tố:

2.1. Giao dịch che giấu một giao dịch khác

Ví dụ: Bên A và B ký hợp đồng mua bán xe máy, nhưng thực chất là hợp đồng cầm cố xe để vay tiền — mục đích thật sự không phải mua bán.

2.2. Giao dịch nhằm trốn tránh nghĩa vụ

Thường gặp trong các vụ án:

• Trốn nghĩa vụ trả nợ;

• Tẩu tán tài sản để né thi hành án;

• Chuyển nhượng nhanh tài sản trước khi bị phong tỏa.

2.3. Có chứng cứ thể hiện ý chí thật sự khác với nội dung hợp đồng

Chứng cứ có thể bao gồm:

• Tin nhắn, email;

• Lịch sử chuyển tiền;

• Lời khai nhân chứng;

• Hợp đồng soạn sẵn nhưng không phù hợp thực tế.

Khi xác định là giả tạo, giao dịch đó vô hiệu tuyệt đối.

>>> Xem thêm: An toàn hơn khi dùng Công chứng di chúc tại nhà nếu bạn có nhiều bất động sản

3. Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự giả tạo

Khi Tòa tuyên bố giao dịch vô hiệu, áp dụng hậu quả theo “Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015”, cụ thể:

• Các bên trả lại cho nhau những gì đã nhận;

• Hoàn trả bằng tiền nếu không thể hoàn trả bằng hiện vật;

• Bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường;

• Giao dịch che giấu (nếu hợp pháp) sẽ được công nhận.

Ví dụ:
Nếu hợp đồng mua bán giả tạo nhằm che giấu hợp đồng vay, thì hợp đồng mua bán bị vô hiệu nhưng hợp đồng vay vẫn có hiệu lực.

4. Cách nhận diện giao dịch giả tạo trong thực tế

4.1. Giá trị giao dịch bất thường

Giá bán tài sản chỉ bằng 20–40% giá thị trường, không phù hợp thực tế.

4.2. Không có sự chuyển giao tài sản thực tế

Tài sản “bán” nhưng vẫn do bên bán quản lý, sử dụng như bình thường.

4.3. Hợp đồng chỉ nhằm mục đích giấy tờ

Không có thanh toán thật, chỉ viết để đối phó với cơ quan nhà nước hoặc người có quyền lợi liên quan.

4.4. Tài sản được chuyển nhượng ngay trước thời điểm phát sinh nghĩa vụ

Thường gặp trong các tranh chấp thi hành án, ly hôn, nợ nần.

>>> Xem thêm: Những trường hợp được miễn thuế khi thủ tục thừa kế nhà đất

5. Người bị ảnh hưởng cần làm gì để bảo vệ quyền lợi?

5.1. Thu thập toàn bộ chứng cứ

• Chứng từ thanh toán thật;

• Tin nhắn thể hiện ý chí thật sự của các bên;

• Biên nhận, giấy tờ liên quan đến giao dịch thật.

5.2. Yêu cầu Tòa án tuyên giao dịch vô hiệu

Hồ sơ khởi kiện bao gồm:

• Đơn khởi kiện;

• Hợp đồng bị cho là giả tạo;

• Chứng cứ kèm theo;

• Giấy tờ tùy thân.

5.3. Đề nghị áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời

Nếu lo ngại tài sản bị chuyển nhượng tiếp, có thể đề nghị Tòa:

• Phong tỏa tài sản;

• Cấm chuyển dịch quyền sở hữu.

5.4. Tìm sự hỗ trợ của luật sư

Luật sư giúp đánh giá tính giả tạo, thu thập chứng cứ, bảo vệ quyền lợi tại Tòa.

6. Ví dụ minh họa thực tế

Bà M. đang bị kiện đòi nợ nên đã “bán” nhà cho con gái với giá 200 triệu đồng, trong khi giá thị trường là 3 tỷ. Sau khi điều tra, Tòa xác định không có thanh toán thật, bà M. vẫn tiếp tục ở và sử dụng nhà. Vì vậy, hợp đồng mua bán bị tuyên vô hiệu do giả tạo, và tài sản được đưa trở lại để thi hành nghĩa vụ trả nợ theo quy định.

Kết luận

Việc xác định giao dịch giả tạo đòi hỏi phải xem xét cả hình thức và bản chất giao dịch. Khi giao dịch bị tuyên vô hiệu, hậu quả pháp lý rất lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của các bên. Do đó, người tham gia giao dịch cần thận trọng, minh bạch và luôn duy trì chứng cứ để bảo vệ quyền lợi khi tranh chấp xảy ra.

Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!

Các bài viết liên quan:

>>> Tách thửa đất do Nhà nước quản lý: Ai được phép làm?

>>> Tranh chấp đất liền kề: thủ tục đo đạc và xác minh mốc giới

>>> Văn phòng công chứng thứ 7 chủ nhật phù hợp người bận lịch hành chính

>>> Vì sao nên thuê dịch vụ làm sổ đỏ trọn gói thay vì tự đi làm thủ tục?

>>> Tìm hiểu chi tiết về phí công chứng vay vốn ngân hàng và thế chấp tài sản

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

1. Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
2. Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.

• Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Ô Chợ Dừa, Hà Nội
• Hotline: 0966.22.7979
• Email: ccnguyenhue165@gmail.com