Trong quá trình phân chia thừa kế, không ít trường hợp người thừa kế muốn từ chối nhận một phần di sản, ví dụ chỉ nhận phần đất nhưng không nhận tiền, hoặc ngược lại. Tuy nhiên, việc từ chối này có được pháp luật cho phép hay không, và nếu được thì thủ tục như thế nào để hợp lệ? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ quy định pháp luật về việc từ chối nhận di sản một phần, các điều kiện cần có và cách thực hiện đúng theo trình tự công chứng.
Quyền từ chối nhận di sản được ghi nhận tại Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015, quy định rằng:
“Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh thực hiện nghĩa vụ tài sản đối với người khác.”
Điều luật này thể hiện nguyên tắc tự do định đoạt tài sản của cá nhân – người thừa kế có quyền nhận hoặc không nhận phần di sản được hưởng, miễn là hành vi đó hoàn toàn tự nguyện, minh bạch và không nhằm mục đích gian dối.
Tuy nhiên, Bộ luật Dân sự không quy định rõ “có thể từ chối nhận một phần di sản hay không”, do đó cần phải phân tích và vận dụng các quy định liên quan để xác định tính hợp pháp của hành vi này.
Từ chối nhận di sản một phần là gì?
Từ chối nhận di sản một phần là việc người thừa kế chỉ từ chối một phần trong tổng số tài sản mà mình có quyền hưởng. Ví dụ:
Người thừa kế chỉ từ chối nhận phần đất, nhưng vẫn nhận tiền mặt;
Từ chối nhận một nửa giá trị tài sản, phần còn lại vẫn muốn nhận;
Từ chối nhận phần tài sản có tranh chấp, giữ lại phần không tranh chấp.
Khác với việc từ chối toàn bộ, hành vi từ chối một phần có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ phân chia và quyền lợi của các đồng thừa kế, nên cần được xác lập rõ ràng bằng văn bản và công chứng hợp pháp.
Pháp luật có cho phép từ chối nhận di sản một phần không?
Hiện nay, pháp luật không cấm việc từ chối nhận di sản một phần. Căn cứ tại Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015, người thừa kế được quyền “từ chối nhận di sản” mà không quy định phải là toàn bộ. Điều này đồng nghĩa rằng, nếu người thừa kế có lý do chính đáng và xác định rõ phạm vi phần từ chối, thì việc từ chối một phần vẫn được coi là hợp pháp.
Tuy nhiên, để được công nhận giá trị pháp lý, văn bản từ chối một phần di sản phải:
Chỉ rõ phần di sản bị từ chối, nêu cụ thể giá trị, loại tài sản hoặc tỷ lệ;
Được lập trước khi chia di sản;
Được công chứng hoặc chứng thực hợp lệ;
Việc từ chối không được nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản hoặc thuế.
>>> Xem thêm: Dịch vụ Công chứng tại nhà cho người già neo đơn – Có hỗ trợ miễn phí?
Các trường hợp thường gặp khi từ chối nhận di sản một phần
Một số tình huống phổ biến bao gồm:
Người thừa kế muốn nhường lại phần tài sản cho người khác trong gia đình (ví dụ: chỉ nhận tiền nhưng nhường phần nhà cho anh/chị/em);
Phần tài sản từ di sản gắn liền với nghĩa vụ tài chính (ví dụ: khoản nợ, tài sản đang thế chấp…), người thừa kế chỉ muốn nhận phần không có nghĩa vụ;
Người thừa kế chỉ muốn nhận một tỷ lệ giá trị nhất định để thuận tiện cho việc chia phần.
Trong các trường hợp này, việc lập văn bản từ chối nhận di sản một phần là cần thiết để tránh phát sinh tranh chấp và giúp cơ quan công chứng có căn cứ xử lý chính xác.
Thủ tục công chứng văn bản từ chối nhận di sản một phần
Người thừa kế có thể thực hiện công chứng văn bản từ chối nhận di sản một phần tại bất kỳ tổ chức hành nghề công chứng nào. Trình tự thực hiện gồm:
Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ
Hồ sơ công chứng gồm:
Dự thảo văn bản từ chối nhận di sản (ghi rõ phần từ chối và phần vẫn nhận);
Giấy chứng tử của người để lại di sản;
Giấy tờ chứng minh quan hệ thừa kế (giấy khai sinh, sổ hộ khẩu…);
Giấy tờ chứng nhận quyền sở hữu tài sản để xác định giá trị phần di sản;
CCCD/CMND/hộ chiếu của người từ chối.
Bước 2: Nộp hồ sơ tại tổ chức công chứng
Công chứng viên sẽ kiểm tra hồ sơ, xác nhận người lập văn bản đủ năng lực hành vi dân sự và tự nguyện khi từ chối.
Bước 3: Ký, lăn tay và nhận bản công chứng
Sau khi hồ sơ hợp lệ, người yêu cầu sẽ ký và lăn tay trực tiếp tại trụ sở công chứng. Văn bản công chứng có hiệu lực kể từ thời điểm ký và được lưu trữ theo quy định của Luật Công chứng 2014.
>>> Xem thêm: Dịch vụ sổ đỏ tại Hà Nội – Giải quyết nhanh các hồ sơ tồn đọng
Thời điểm hợp lệ để lập văn bản từ chối nhận di sản một phần
Theo khoản 3 Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015, việc từ chối nhận di sản chỉ có hiệu lực nếu được lập trước thời điểm chia di sản. Điều này có nghĩa là:
Nếu di sản đã được chia xong, việc từ chối sau đó sẽ không còn giá trị pháp lý;
Nếu di sản chưa được phân chia hoặc đang trong quá trình xác định quyền thừa kế, người thừa kế vẫn có thể từ chối một phần hợp lệ.
Lưu ý quan trọng khi từ chối nhận di sản một phần
Nêu rõ phần từ chối (bằng tỷ lệ hoặc mô tả cụ thể tài sản) trong văn bản;
Văn bản phải được công chứng hoặc chứng thực;
Không nên từ chối bằng miệng hoặc qua email vì không có giá trị pháp lý;
Không được từ chối nhằm trốn tránh nghĩa vụ nợ, thuế hoặc trách nhiệm tài chính khác;
Nếu có nhiều người cùng thừa kế, nên thông báo công khai để tránh hiểu lầm về quyền thừa kế.
Hậu quả pháp lý khi từ chối nhận di sản một phần
Sau khi văn bản được công chứng hợp lệ:
Người thừa kế mất quyền đối với phần di sản bị từ chối;
Phần bị từ chối sẽ được chia lại cho những người thừa kế khác cùng hàng;
Nếu không còn ai nhận, tài sản có thể thuộc về Nhà nước theo quy định tại Điều 622 Bộ luật Dân sự 2015.
Pháp luật cho phép người thừa kế được từ chối nhận di sản một phần, miễn là việc từ chối này rõ ràng, tự nguyện và được công chứng hợp lệ trước khi chia di sản. Để đảm bảo tính pháp lý và tránh tranh chấp, người thừa kế nên chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, trình bày rõ nội dung từ chối và thực hiện tại tổ chức hành nghề công chứng có thẩm quyền. Việc này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bản thân mà còn đảm bảo quá trình chia thừa kế diễn ra minh bạch, đúng quy định.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
